مقعد نیز مثل هر جای دیگری از بدن ممکن است دچار زخم و التهاب شود، با این تفاوت که تمام زخم‌های درون روده‌ای نمی‌توانند همانند زخم‌های سطح پوست ایجاد درد و ناراحتی کنند تا فرد به سرعت متوجه وجود آن شود. بسته به محلی از مقعد که زخم ایجاد شده فرد احساس درد و در موارد شدید خونریزی خواهد کرد.
زخم ایجاد شده درون دیواره‌ها و خروجی مقعد می‌تواند علت‌های بسیاری داشته باشد. توجه به مکانیزم به وجود آورنده‌ی زخم، بیماری و مشکلات متفاوتی برای فرد به وجود می‌آید. در ادامه به بحث در مورد هر یک از انواع زخم مقعدی می‌پردازیم.
سندرم زخم مقعد منفرد
سندرم زخم مقعد منفرد بیماری است که هم‌زمان با ایجاد و گسترش یک یا چند زخم باز یا قرمز در راست روده رخ می‌دهد. رکتوم یک لوله عضلانی است که به پایان کولون متصل است. مدفوع از طریق مقعد از بدن عبور می‌کند. سندرم زخم مقعد منفرد یک اختلال نادر است که لزوماً به یک زخم ختم نمی‌شود و ممکن است قسمت‌های مختلف راست‌روده را مبتلا کند. این بیماری اغلب در افراد مبتلا به یبوست مزمن ایجاد می‌شود. این زخم می‌تواند منجر به خونریزی مقعدی در حین زور زدن هنگام دفع مدفوع شود.
شیوع زخم رکتال در مردان و زنان یکسان است و می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. اکثر افراد مبتلا به زخم رکتال ۵۰ سال و یا کمتر هستند، در حالی‌که این بیماری ۲۵ درصد از افراد بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند. افراد مبتلا به اختلالات روانی خاص، مانند اختلال وسواسی ـ اجباری، در صورتی‌که رفتارهای نابه‌هنجار توالت را ترک نکنند در معرض خطر بالاتر ابتلا به زخم رکتوم قرار می‌گیرند. برخی بیماری‌های سیستمیک مانند زخم دهان نیز ممکن است خطر ابتلا به زخم رکتوم را افزایش دهد.
علایم و نشانه‌های ظاهری سندرم زخم مقعد عبارتند از:
- یبوست؛
- اسهال؛
- خونریزی از رکتوم؛
- زور زدن در هنگام دفع با وجود خروج مقدار کمی مدفوع؛
- گرفتگی عضلات شکم؛
- گرفتگی عضلانی دردناک مقعد؛
- درد یا احساس پری در لگن؛
- احساس دفع ناکامل مدفوع
- خروج ترشحات مخاطی راست روده؛
- بی‌اختیاری مدفوع؛
- درد مقعد
با این حال، برخی از افراد مبتلا به سندرم زخم رکتوم منفرد ممکن است هیچ علایمی را تجربه نکنند و در حدود یک چهارم از تمام افراد مبتلا به زخم رکتوم بدون علامت هستند.
علت زخم مقعد منفرد
پزشکان معتقدند فشار یا آسیب به مقعد ممکن است باعث تشکیل زخم درون آن شود. نمونه‌هایی از شرایطی که می‌تواند به راست روده آسیب برساند عبارتند از:
- یبوست یا مدفوع متراکم؛
- زور زدن در هنگام دفع مدفوع؛
- پرولاپس رکتوم (هنگامی بیرون زدن راست روده از مقعد ایجاد می‌شود)؛
- انقباض و ناهماهنگی عضلات کف لگن (باعث کندی خونرسانی به رکتوم می‌شود)؛
- تلاش برای خروج دستی مدفوع متراکم؛
- نزدیکی مقعدی؛
- درهم فرو رفتگی روده‌ها.
تشخیص زخم مقعد منفرد
در صورت بروز هر یک از نشانه‌ها باید به پزشک مراجعه شود تا علت آن مشخص و اقدام درمانی لازم صورت گیرد. زیرا بسیاری از بیماری‌های مقعدی و شرایط دیگر ممکن است علایم شبیه به این سندرم ایجاد کند. در صورت شک به وجود زخم مقعدی ممکن است نیاز باشد تا به یک پزشک متخصص گوارش مراجعه شود. پزشک برای تشخیص قطعی نیاز به معاینه و آزمایش‌های تشخیصی دارد.
قبل از ملاقات با متخصص بهتر است لیستی از علایمی را که در مدت بروز مشکل هر چند بی‌ربط، تجربه کردید به همراه تغییرات اخیر زندگی روزمره و استرس‌های محیطی، داروها و مکمل‌های مصرفی خود یادداشت کنید تا راحت‌تر بتوانید پزشک خود را از مشکل خود آگاه سازید. حتی می‌توانید یک لیست دیگر از سؤالات خود تهیه کنید تا با پاسخ داده شدن آن‌ها کمی از شدت نگرانی خود بکاهید. این سؤالات شامل:
علل احتمالی علایم من چه هستند؟
چه نوع آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
آیا این بیماری موقت یا بلند مدت است؟
آیا درمان خاصی نیاز دارد؟
گزینه‌های درمانی من چه مواردی هستند؟
من بیماری‌های دیگری نیز دارم، چگونه می‌توان این شرایط را با هم بهتر مدیریت کرد؟
آیا نیاز به محدودیت‌های رژیم غذایی یا فعالیت وجود دارد؟
آیا یک جایگزین عمومی برای داروهای تجویز شده من وجود دارد؟
آیا به ویزیت‌های پیگیری نیاز دارم؟ اگر چنین است، هر چند وقت یک بار؟
به احتمال زیاد پزشک نیز برای تشخیص بهتر مشکل سؤالاتی از شما می‌پرسد که در صورت آماده کردن پاسخ‌های آن از قبل در اتلاف وقت صرفه‌جویی می‌کنید. این سؤالات شامل:
اولین بار چه زمانی علایم را تجربه کردید؟
آیا نشانه‌ها مداوم یا گاه به گاهی بوده است؟
علایم شما چگونه تشدید می‌شوند؟
آیا شما به تازگی مشکل یبوست داشته‌اید؟
آیا چیزی می‌تواند علایم شما را بهبود دهد؟
سپس پزشک مربوطه با توجه به پاسخ‌هایی که از شما می‌گیرد، آزمایش ها و روش‌های تشخیصی مورد نیاز را درخواست می‌کند که تست‌های تشخیصی زخم مقعد عبارتند از:
قبل از ملاقات با متخصص بهتر است لیستی از علایمی را که در مدت بروز مشکل هر چند بی‌ربط، تجربه کردید به همراه تغییرات اخیر زندگی روزمره و استرس‌های محیطی، داروها و مکمل‌های مصرفی خود یادداشت کنید تا راحت‌تر بتوانید پزشک خود را از مشکل خود آگاه سازید. حتی می‌توانید یک لیست دیگر از سؤالات خود تهیه کنید تا با پاسخ داده شدن آن‌ها کمی از شدت نگرانی خود بکاهید. این سؤالات شامل:
علل احتمالی علایم من چه هستند؟
چه نوع آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
آیا این بیماری موقت یا بلند مدت است؟
آیا درمان خاصی نیاز دارد؟
گزینه‌های درمانی من چه مواردی هستند؟
من بیماری‌های دیگری نیز دارم، چگونه می‌توان این شرایط را با هم بهتر مدیریت کرد؟
آیا نیاز به محدودیت‌های رژیم غذایی یا فعالیت وجود دارد؟
آیا یک جایگزین عمومی برای داروهای تجویز شده من وجود دارد؟
آیا به ویزیت‌های پیگیری نیاز دارم؟ اگر چنین است، هر چند وقت یک بار؟
به احتمال زیاد پزشک نیز برای تشخیص بهتر مشکل سؤالاتی از شما می‌پرسد که در صورت آماده کردن پاسخ‌های آن از قبل در اتلاف وقت صرفه‌جویی می‌کنید. این سؤالات شامل:
اولین بار چه زمانی علایم را تجربه کردید؟
آیا نشانه‌ها مداوم یا گاه به گاهی بوده است؟
علایم شما چگونه تشدید می‌شوند؟
آیا شما به تازگی مشکل یبوست داشته‌اید؟
آیا چیزی می‌تواند علایم شما را بهبود دهد؟
سپس پزشک مربوطه با توجه به پاسخ‌هایی که از شما می‌گیرد، آزمایش ها و روش‌های تشخیصی مورد نیاز را درخواست می‌کند که تست‌های تشخیصی زخم مقعد عبارتند از:
- معاینه‌ی انگشتی مقعد: پزشک با یک انگشت پوشیده شده با دستکش به آرامی درون مقعد فرد را لمس می‌کند تا درد یا خونریزی ناحیه‌ی خاص یا وجود یک توده‌ی برجسته یا سفت درون مقعد را تشخیص دهد؛
- سیگموئیدوسکوپی: در طول این آزمون، پزشک یک لوله قابل انعطاف با یک لنز مجهز را از طریق مقعد وارد می‌کند تا بتواند راست روده و قسمت از روده‌ی بزرگ را بررسی کند. اگر در این حین یک ضایعه دیده شود، می‌تواند یک نمونه از بافت (بیوپسی) برای آزمایش بردارد. ۵۷ درصد زخم‌های باز با این روش رویت می‌شوند؛
- سونوگرافی: سونوگرافی یک تکنیک تصویربرداری با کمک امواج صوتی برای ایجاد تصاویر است. پزشک ممکن است سونوگرافی را برای کمک به افتراق سندرم زخم مقعد از شرایط دیگر توصیه کند؛
- دفکوگرافی: یک روش تشخیص اصلاح شده است که در آن ابتدا یک خمیر نرم باریمی را وارد مقعد کرده سپس هنگام دفع آن، اجابت مزاج فرد تحت عکسبرداری با اشعه ایکس قرار می‌گیرد تا پرولاپس احتمالی یا مشکلات عملکرد و ناهماهنگی عضلات را نشان دهد.
درمان زخم مقعد منفرد
درمان سندرم زخم مقعد منفرد تا حد زیادی بستگی به شدت وضعیت بیمار دارد. افراد مبتلا به علایم و نشانه‌های خفیف ممکن است از طریق تغییر در شیوه‌ی زندگی خود بهبود نسبی پیدا کنند، در حالی‌که بیماران دارای علایم و نشانه‌های بیشتر و شدیدتر ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. در مراحل ابتدایی بیماری با تغییر در شیوه زندگی و رژیم غذایی از جمله افزایش فیبر موجود در مواد غذایی تا ۲۰ الی ۳۵ گرم روزانه (برای حجیم کردن مدفوع و دفع آسان‌تر آن) و مصرف مایعات فراوان می‌توان بیماری را کنترل کرد. بهترین منابع فیبر میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوس دار است. خوردن میوه ها و سبزیجات با پوست بیشتر از آب میوه توصیه می‌شود. گندم و جو نیز به عنوان منابع غنی فیبر عالی هستند. نوشیدن آب و دیگر مایعات فاقد کافئین در طول روز به میزان کافی به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند. با مصرف آب آلو و سایر نوشیدنی‌ها به مصرف مایعات خود تنوع دهید. از طرفی استفاده از نرم‌کننده‌های مدفوع و مسهل‌های حجم دهنده نیز می تواند با جذب آب به نرم شدن مدفوع و سهولت اجابت مزاج بدن اعمال زور و فشار کمک کند.
افرادی که به اشتباه به زور زدن هنگام دفع مدفوع عادت کرده‌اند نیز باید با یادگیری شل کردن عضلات کف لگن حین اجابت مزاج این عادت غلط خود را ترک کنند. پزشک می‌تواند با تکنیک‌های خاصی روش صحیح کنترل عضلات مقعدی را آموزش دهد.
در صورت وخیم‌تر بودن مشکل، ممکن است داروها و روش‌های درمانی خاصی مانند استروئید موضعی، تنقیه، سولفاسالازین و سم بوتولینوم (بوتاکس) به کاهش علایم سندرم زخم مقعد کمک کند. با این حال، این درمان برای همه اثردهی مثبت ندارد و برخی از آن‌ها هنوز درمان تجربی در نظر گرفته می‌شود.
وقتی چاره‌ای جز جراحی و برداشتن زخم باقی نمی‌ماند پزشک با کمک دو روش متفاوت این کار را انجام می‌دهد که عبارت است از:
افرادی که به اشتباه به زور زدن هنگام دفع مدفوع عادت کرده‌اند نیز باید با یادگیری شل کردن عضلات کف لگن حین اجابت مزاج این عادت غلط خود را ترک کنند. پزشک می‌تواند با تکنیک‌های خاصی روش صحیح کنترل عضلات مقعدی را آموزش دهد.
در صورت وخیم‌تر بودن مشکل، ممکن است داروها و روش‌های درمانی خاصی مانند استروئید موضعی، تنقیه، سولفاسالازین و سم بوتولینوم (بوتاکس) به کاهش علایم سندرم زخم مقعد کمک کند. با این حال، این درمان برای همه اثردهی مثبت ندارد و برخی از آن‌ها هنوز درمان تجربی در نظر گرفته می‌شود.
وقتی چاره‌ای جز جراحی و برداشتن زخم باقی نمی‌ماند پزشک با کمک دو روش متفاوت این کار را انجام می‌دهد که عبارت است از:
- جراحی پرولاپس رکتوم: در صورت وجود بیرون‌زدگی راست‌روده از مقعد پزشک با کمک رکتوسکوپی جراحی را انجام می‌دهد و بخش بیرون‌زده و درحال آسیب را حذف یا ترمیم می‌کند.
- جراحی زخم: ممکن است فقط ناحیه‌ی زخم ایجاد شده در رکتوم را برداشته و محل آن را ترمیم کند. با این حال ممکن است پس از جراحی زخم مقعد عود کند.
- جراحی برای برداشتن مقعد: جراحی برداشتن راست روده یک گزینه‌ی درمانی برای افرادی است که دارای علایم و نشانه‌های شدید هستند که از درمان‌های دیگر نتیجه نگرفته‌اند. جراح ممکن است مسیر روده بزرگ را به شکم باز کند (کولوستومی) و آن را به یک کیسه جمع‌آوری مدفوع وصل کند.
عوارض ناشی از جراحی زخم رکتوم ممکن است شامل خونریزی بیش از حد رکتوم، اختلال شدید عملکرد روده، تشکیل آبسه، تشکیل سوراخ در دیواره‌ی روده در زیر زخم و عفونت جراحی باشد. درمان‌های خود مراقبتی، محدودیت در زندگی و فعالیت روزانه‌ی فرد ایجاد نخواهد کرد اما در صورت جراحی زخم مقعد ممکن است فرد مجبور به ترک کارهای سنگین فیزیکی تا بهبودی کامل شود و در صورت بازگشت به محل کار باید دسترسی آسان به امکانات سرویس بهداشتی در صورت کولوستومی داشته باشد.
زخم شقاق مقعد
شقاق مقعد و زخم مقعد دردناک ناشی از آن به صورت یک ترک یا پارگی و زخم خطی در غشای مخاطی از اسفنکتر مقعد به سمت کانال و اطراف مقعد گسترش می‌یابد. شکاف ممکن است عود کند و در نهایت به زخم مقعد یا رکتوم تبدیل شود. زخم ناشی از شقاق مقعد ممکن است منجر به مرگ بافت داخل مقعدی (نکروز) و پوسته‌ریزی بافت آسیب دیده‌ی درون مقعد شود. شقاق‌های عمیق مربوط به اسفنکتر داخلی مقعد در زخم شدن و تنگی مقعد نقش دارند.
گاهی اوقات ترک ناشی از شقاق مقعد در مراحل ابتدایی ایجاد نسبتاً جزئی است و قبل از عمقی شدن و درگیر کردن لایه‌های زیرین دیواره‌ی مقعد خود به خود با طی چند هفته رعایت اصول بهداشتی و تغذیه‌ای بهبود می‌یابد. اما در برخی از موارد، بیماری به تدریج بدتر خواهد شد و نه تنها با تهاجم به عمق لایه‌های زیرین آسیب بیشتری به بافت پوششی مقعد می‌رساند، بلکه با ایجاد گرفتگی دردناک در اسفنکتر مقعد منجر به کاهش جریان خون (ایسکمی) به منطقه آسیب دیده خواهد شد. کم شدن جریان خون در زخم ایجاد شده می‌تواند بهبود آن را به تأخیر بیاندازد.
با پیشرفت بیماری شقاق مقعد و مزمن شدن آن اوضاع کمی بدتر خواهد شد. زیرا بیمار وارد یک سیکل معیوب خواهد شد، بدین صورت که از ترس درد شدید هنگام عبور مدفوع از روی زخم، از رفتن به دستشویی خودداری می‌کند و با به تأخیر انداختن اجابت مزاج خود باعث تشدید یبوست می‌شود. هر بار عبور مدفوع سفت از روی زخم مقعد آن را خراشیده و بدتر خواهد کرد.
شقاق مقعد با احتمال بیشتری در افراد جوان و میانسال و هر دو جنس رخ می‌دهد. زنانی که سابقه‌ی زایمان طبیعی داشته‌اند به دلیل زور زدن بیش از حد در زایمان‌های سخت، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم شقاق مقعد هستند. به دلایل ناشناخته، شقاق مقعد در طول دوره شیرخوارگی رایج است و در حدود ۸۰ درصد از نوزادان در طول سال اول زندگی رخ می‌دهد. افراد مسن نیز مستعد ابتلا به شقاق مقعد به دلیل کاهش جریان خون به منطقه آنورکتال و مقعدی است. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌ی بیماری شقاق یا فیشر مقعدی چیست؟.
گاهی اوقات ترک ناشی از شقاق مقعد در مراحل ابتدایی ایجاد نسبتاً جزئی است و قبل از عمقی شدن و درگیر کردن لایه‌های زیرین دیواره‌ی مقعد خود به خود با طی چند هفته رعایت اصول بهداشتی و تغذیه‌ای بهبود می‌یابد. اما در برخی از موارد، بیماری به تدریج بدتر خواهد شد و نه تنها با تهاجم به عمق لایه‌های زیرین آسیب بیشتری به بافت پوششی مقعد می‌رساند، بلکه با ایجاد گرفتگی دردناک در اسفنکتر مقعد منجر به کاهش جریان خون (ایسکمی) به منطقه آسیب دیده خواهد شد. کم شدن جریان خون در زخم ایجاد شده می‌تواند بهبود آن را به تأخیر بیاندازد.
با پیشرفت بیماری شقاق مقعد و مزمن شدن آن اوضاع کمی بدتر خواهد شد. زیرا بیمار وارد یک سیکل معیوب خواهد شد، بدین صورت که از ترس درد شدید هنگام عبور مدفوع از روی زخم، از رفتن به دستشویی خودداری می‌کند و با به تأخیر انداختن اجابت مزاج خود باعث تشدید یبوست می‌شود. هر بار عبور مدفوع سفت از روی زخم مقعد آن را خراشیده و بدتر خواهد کرد.
شقاق مقعد با احتمال بیشتری در افراد جوان و میانسال و هر دو جنس رخ می‌دهد. زنانی که سابقه‌ی زایمان طبیعی داشته‌اند به دلیل زور زدن بیش از حد در زایمان‌های سخت، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم شقاق مقعد هستند. به دلایل ناشناخته، شقاق مقعد در طول دوره شیرخوارگی رایج است و در حدود ۸۰ درصد از نوزادان در طول سال اول زندگی رخ می‌دهد. افراد مسن نیز مستعد ابتلا به شقاق مقعد به دلیل کاهش جریان خون به منطقه آنورکتال و مقعدی است. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌ی بیماری شقاق یا فیشر مقعدی چیست؟.
علت زخم شقاق مقعد
شکاف اولیه از یک آسیب مستقیم درون کانال مقعد ایجاد می‌شود و گاهی اوقات با عبور یک مدفوع بزرگ و سخت یا اسهال شدید اتفاق می‌افتد. ولی شکاف ثانویه می‌تواند از بیماری‌های زمینه‌ای مانند التهاب دیواره‌ی پوششی مقعد (پروکتیت)، بیماری التهابی روده (بیماری کرون، کولیت اولسراتیو)، لوسمی یا سرطان نشأت بگیرد.
شقاق مقعد همچنین ممکن است با رژیم غذایی کم فیبر از طریق تشدید یبوست، اختلالات فیزیکی (هیپرتروفی) در اسفنکتر مقعد داخلی و مقاربت جنسی مقعدی مرتبط باشد. همچنین وارد کردن هر جسم خارجی درون مقعد هم می‌تواند باعث ایجاد شکاف و زخم در آن شود.
حدود ۹۰ درصد از شقاق‌های مقعدی در قسمت عقبی دیواره‌ی مقعد و درست در خط وسط آن از دریچه‌ی مقعد به سمت کانال ایجاد می‌شوند. پارگی دیواره‌ی جلویی مقعد در زنان شایع‌تر است و معمولاً ده درصد شکاف‌های جلویی در آن‌ها به دلیل زایمان رخ می‌دهد. این آمار در حالی است که شیوع شقاق دیواره جلویی در مردان تنها یک در صد می‌باشد. حدود دو درصد از تمام موارد شقاق مقعدی در دیواره‌ی قدامی و خلفی در طول خط وسط کانال مقعد با هم رخ می‌دهد. هنگامی که زخم مقعد از الگوی خط مستقیم پیروی نکند ممکن است یک علت زمینه‌ای مانند بیماری مسری جنسی مطرح شود. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌ی علل بیماری شقاق یا فیشر مقعد.
شقاق مقعد همچنین ممکن است با رژیم غذایی کم فیبر از طریق تشدید یبوست، اختلالات فیزیکی (هیپرتروفی) در اسفنکتر مقعد داخلی و مقاربت جنسی مقعدی مرتبط باشد. همچنین وارد کردن هر جسم خارجی درون مقعد هم می‌تواند باعث ایجاد شکاف و زخم در آن شود.
حدود ۹۰ درصد از شقاق‌های مقعدی در قسمت عقبی دیواره‌ی مقعد و درست در خط وسط آن از دریچه‌ی مقعد به سمت کانال ایجاد می‌شوند. پارگی دیواره‌ی جلویی مقعد در زنان شایع‌تر است و معمولاً ده درصد شکاف‌های جلویی در آن‌ها به دلیل زایمان رخ می‌دهد. این آمار در حالی است که شیوع شقاق دیواره جلویی در مردان تنها یک در صد می‌باشد. حدود دو درصد از تمام موارد شقاق مقعدی در دیواره‌ی قدامی و خلفی در طول خط وسط کانال مقعد با هم رخ می‌دهد. هنگامی که زخم مقعد از الگوی خط مستقیم پیروی نکند ممکن است یک علت زمینه‌ای مانند بیماری مسری جنسی مطرح شود. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌ی علل بیماری شقاق یا فیشر مقعد.
تشخیص زخم شقاق مقعد
شکایت‌های شایع بیماران از درد تیز ناحیه‌ی مقعد حین و پس از دفع مدفوع و خارش و سوزش مقعد، خون قرمز روشن بر روی دستمال توالت یا سنگ کف سرویس بهداشتی (در ۷۰ درصد موارد) می‌تواند به خوبی پزشک را به وجود یک زخم شقاق مقعدی مشکوک کند. به دلیل درد شدید ناشی از زخم مقعد احتمالاً بیمار به راحتی اجازه‌ی معاینه را به پزشک نخواهد داد و گاهی بی‌حسی موضعی لازم است. گاهی اوقات یک برجستگی از بافت پوست بر روی خروجی مقعد مشاهده خواهد شد که نشانه‌ی شقاق مقعد است. اما ممکن است به دلیل شباهت با برجستگی‌های هموروئیدی نیز اشتباه تشخیص داده شود.
گاهی برای تشخیص زخم شقاق مقعد نیاز به استفاده از وسایلی مانند آنوسکوپ است. تست های آزمایشگاهی معمولاً برای زخم شقاق مقعد معمولی در خط وسط کانال مقعد لازم نیست. شکاف‌های غیر معمول با اشکال عجیب و غریب و خارج از خط وسط نیاز به علت‌سنجی دقیق‌تر با کمک انواع آزمایش‌های بالینی ویروس نقص ایمنی اکتسابی، عفونت، آلودگی مدفوعی و سرطان دارد. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌ی معاینه و تشخیص بیماری شقاق یا فیشر مقعد.
گاهی برای تشخیص زخم شقاق مقعد نیاز به استفاده از وسایلی مانند آنوسکوپ است. تست های آزمایشگاهی معمولاً برای زخم شقاق مقعد معمولی در خط وسط کانال مقعد لازم نیست. شکاف‌های غیر معمول با اشکال عجیب و غریب و خارج از خط وسط نیاز به علت‌سنجی دقیق‌تر با کمک انواع آزمایش‌های بالینی ویروس نقص ایمنی اکتسابی، عفونت، آلودگی مدفوعی و سرطان دارد. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌ی معاینه و تشخیص بیماری شقاق یا فیشر مقعد.
درمان زخم شقاق مقعد
شکاف و زخم ایجاد شده اگر در مراحل اولیه ایجاد باشد می‌توان آن را با پماد، حمام نشسته‌ی آب گرم، رژیم غذایی حاوی فیبر فراوان و افزایش مصرف مایعات و نرم‌کننده‌های مدفوع (اگر یبوست وجود داشته باشد) طی چهار تا شش هفته درمان کرد و التیام بخشید. امروزه درمان‌های دیگری چون تزریق سم بوتولینوم و فلج عضلات به منظور کاهش گرفتگی عضله‌ی دریچه‌ای مقعد و پماد نیتروگلیسیرین که در خونرسانی بهتر نقش دارد، در موارد شدیدتر زخم شقاق مقعدی به کار گرفته می‌شود. باید در نظر داشت که هنوز مصرف این نوع پماد به دلیل وجود عوارض جانبی ناخوشایندی چون سردرد و سرگیجه بحث بر انگیز هستند. البته داروهای کم‌عارضه‌تری چون داروهای دسته‌ی مسدود‌کننده کانال کلسیم و پمادهای بی‌حسی نیز در کاهش علایم و بهبود فرد بی‌تأثیر نخواهند بود.
وقتی درمان‌های دارویی نتیجه‌بخش نباشد پزشک چاره‌ای جز انجام جراحی‌هایی تهاجمی به منظور برداشت زخم یا برداشت قسمتی از عضله‌ی دریچه‌ای مقعد نخواهد داشت. البته در کنار درمان علامتی نباید درمان علل زمینه‌ای شقاق مقعد را نادیده گرفت. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌های مرتبط با درمان بیماری شقاق یا فیشر مقعد.
وقتی درمان‌های دارویی نتیجه‌بخش نباشد پزشک چاره‌ای جز انجام جراحی‌هایی تهاجمی به منظور برداشت زخم یا برداشت قسمتی از عضله‌ی دریچه‌ای مقعد نخواهد داشت. البته در کنار درمان علامتی نباید درمان علل زمینه‌ای شقاق مقعد را نادیده گرفت. اطلاعات بیشتر با مراجعه به مقاله‌های مرتبط با درمان بیماری شقاق یا فیشر مقعد.
زخم سیفلیس مقعد
سیفلیس یک بیماری مقاربتی ناشی از باکتری ترپونما پالیدوم است که در صورت عدم درمان کامل و به موقع می‌تواند عوارض طولانی‌مدتی بر جا بگذارد. علایم بیماری سیفلیس در بزرگسالان به سه مرحله‌ی اولیه، ثانویه و ثالثیه (نهفته) تقسیم می‌شود. این بیماری می‌تواند از طریق تماس مستقیم پوستی با یک زخم سیفلیس در محدوده‌ی واژن، مقعد و حتی با رابطه جنسی دهانی منتقل شود. زخم ناشی از سیفلیس را می توان در آلت تناسلی مرد، مهبل، دهان و لب‌ها و حتی مقعد رویت کرد.
زخم سیفلیس بدون درد است و برای اولین بار ممکن است با زخم ناشی از فرو رفتن مو در پوست یا یک خراش سطحی ناخن اشتباه شود. با ظاهر شدن بثورات بدون خارش بر روی کف دست و پاها و سایر نقاط بدن در مرحله‌ی دوم سیفلیس می‌توان به علت زخم مقعدی ایجاد شده در مرحله‌ی اول بیماری شک کرد. سیفلیس همچنین می‌تواند بر چشم تأثیر بگذارد و حتی منجر به کوری دائمی فرد شود که سیفلیس چشم نام دارد. زنان بارداری که به زخم‌های سیفلیسی از جمله مقعدی مبتلا هستند، آگاه باشند که احتمال انتقال بیماری به فرزندشان حین زایمان وجود دارد. هر چند این بیماری طی بارداری نیز اثرات نامطلوبی چون کاهش وزن‌گیری جنین و حتی مرده‌زایی در پی خواهد شد.
زخم سیفلیس بدون درد است و برای اولین بار ممکن است با زخم ناشی از فرو رفتن مو در پوست یا یک خراش سطحی ناخن اشتباه شود. با ظاهر شدن بثورات بدون خارش بر روی کف دست و پاها و سایر نقاط بدن در مرحله‌ی دوم سیفلیس می‌توان به علت زخم مقعدی ایجاد شده در مرحله‌ی اول بیماری شک کرد. سیفلیس همچنین می‌تواند بر چشم تأثیر بگذارد و حتی منجر به کوری دائمی فرد شود که سیفلیس چشم نام دارد. زنان بارداری که به زخم‌های سیفلیسی از جمله مقعدی مبتلا هستند، آگاه باشند که احتمال انتقال بیماری به فرزندشان حین زایمان وجود دارد. هر چند این بیماری طی بارداری نیز اثرات نامطلوبی چون کاهش وزن‌گیری جنین و حتی مرده‌زایی در پی خواهد شد.
سیر بیماری زخم سیفلیس مقعد
در طول اولین مرحله از ایجاد زخم سیفلیس مقعد فرد متوجه یک یا چند زخم متعدد بر روی مقعد خود خواهد شد. زخم‌ها معمولاً (اما نه همیشه) سفت، گرد و بدون درد هستند. همین بی‌دردی زخم‌ها نکته‌ی منفی است که باعث می‌شود بیماری برای مدت‌ها دور از چشم و مخفی بماند تا بتواند به مراحل بعدی پیشرفت کند. زخم مقعدی اگر ناشی از سیفلیس باشد طی ۳ تا ۶ هفته به صورت خود به خود و بدون هیچ درمانی بهبود می‌یابد. در این مرحله بیماری و زخم ناشی از آن در ظاهر بهبود یافته است و در واقع در حالت تغییراتی برای بروز به شکل دیگری در مرحله‌ی بعد است.
در طول مرحله دوم ممکن است فرد در ناحیه‌ی زخم مقعدی خود احساس خارش کند. این مرحله معمولاً با ایجاد یک یا چند لکه‌ی قهوه‌ای و قرمز بر روی کف دست یا کف پا آغاز می‌شود. گاهی‌اوقات لکه‌ها آن‌قدر کم‌رنگ و محدود هستند که فرد متوجه وجود آن‌ها نخواهد شد. بروز تب، تورم غدد لنفاوی، گلودرد، ریزش موی ناحیه زهار، سردرد، کاهش وزن، درد عضلانی و خستگی از دیگر علایم بیماری در این مرحله است که معمولاً بدون درمان مناسب و به صورت علامتی سپری خواهد شد.
از این پس مرحله‌ی نهفته بیماری سیفلیس آغاز خواهد شد و فرد بدون هیچ نشانه و علایمی از بیماری مخفی درون بدن خود، سالیان سال بدون مشکل زندگی خواهد کرد. پس از ۱۰ تا ۳۰ سال نهفتگی، بیماری خود را با شدیدترین عارضه‌های ممکن مانند ناهماهنگی حرکات عضلانی، بی‌حسی، فلج شدگی برخی اندام‌ها، کوری و اختلال روانی بروز می‌دهد که می‌تواند در نهایت منجر به مرگ بیمار شود.
به همین سادگی نادیده گرفتن یک زخم کوچک در مقعد و نواحی دیگر (آلت تناسلی و دهان) می‌تواند جان فرد را به خطر اندازد. در حالی‌که این بیماری به راحتی در مراحل ابتدایی با کمی توجه به خود و انجام یک آزمایش خون ساده قابل تشخیص و درمان است.
در طول مرحله دوم ممکن است فرد در ناحیه‌ی زخم مقعدی خود احساس خارش کند. این مرحله معمولاً با ایجاد یک یا چند لکه‌ی قهوه‌ای و قرمز بر روی کف دست یا کف پا آغاز می‌شود. گاهی‌اوقات لکه‌ها آن‌قدر کم‌رنگ و محدود هستند که فرد متوجه وجود آن‌ها نخواهد شد. بروز تب، تورم غدد لنفاوی، گلودرد، ریزش موی ناحیه زهار، سردرد، کاهش وزن، درد عضلانی و خستگی از دیگر علایم بیماری در این مرحله است که معمولاً بدون درمان مناسب و به صورت علامتی سپری خواهد شد.
از این پس مرحله‌ی نهفته بیماری سیفلیس آغاز خواهد شد و فرد بدون هیچ نشانه و علایمی از بیماری مخفی درون بدن خود، سالیان سال بدون مشکل زندگی خواهد کرد. پس از ۱۰ تا ۳۰ سال نهفتگی، بیماری خود را با شدیدترین عارضه‌های ممکن مانند ناهماهنگی حرکات عضلانی، بی‌حسی، فلج شدگی برخی اندام‌ها، کوری و اختلال روانی بروز می‌دهد که می‌تواند در نهایت منجر به مرگ بیمار شود.
به همین سادگی نادیده گرفتن یک زخم کوچک در مقعد و نواحی دیگر (آلت تناسلی و دهان) می‌تواند جان فرد را به خطر اندازد. در حالی‌که این بیماری به راحتی در مراحل ابتدایی با کمی توجه به خود و انجام یک آزمایش خون ساده قابل تشخیص و درمان است.
تشخیص و درمان زخم سیفلیس مقعد
اگر در مرحله‌ی اولیه‌ی بیماری و با شکایت از زخم مقعد بدون درد به پزشک مراجعه شود که احتمال آن ضعیف است، پزشک می‌تواند با مشاهده‌ی زخم ناحیه‌ی مقعد به سیفلیس شک کند و با انجام یک آزمایش خون از تشخیص خود مطمئن شود. اما در مرحله‌ی بعدی که فرد بدون هیج شکایتی از زخم مقعد و سایر نواحی و با ضعف و بی‌حالی و تب مراجعه می‌کند، وجود راش پوستی یک نشانه برای بررسی سیفلیس خواهد بود اما در برخی موارد این نشانه نیز نادیده گرفته خواهد شد و پزشک بدون تشخیص صحیح بیماری را با یک آنفولانزا یا سرماخوردگی اشتباه گرفته و بیمار را نادرست درمان می‌کند. در موارد دیگر با مثبت شدن جواب آزمایش سیفلیس بیمار درمان مناسب با توجه به مرحله‌ی بیماری آغاز می‌شود.
برای از بین بردن زخم ناشی از سیفلیس باید عامل به وجود آورنده‌ی یعنی باکتری ترپونما پالادیوم را از بین برد. هیچ روش و داروی خانگی مؤثر برای درمان این بیماری وجود ندارد. درمان این بیماری در مراحل اولیه آسان خواهد بود. تجویز آنتی‌بیوتیکی قوی از جمله پنی‌سیلین می‌تواند با کشتن باکتری سیفلیس از آسیب‌های بیشتر آن جلوگیری کرده و بیماری را سرکوب کند.
گزینه‌های درمانی دیگر برای افراد غیربارداری که به پنی‌سیلین حساسیت دارند شامل داکسی‌سایکلین، تتراسایکلین و به طور بالقوه سفتریاکسون است. افراد در حین درمان و تا بهبودی کامل زخم سیفلیس خود باید از تماس جنسی با شرکای جدید و قبلی بپرهیزند. برای اطمینان از سلامت شریک جنسی فرد مبتلا، تست آزمایشگاهی برای او نیز درخواست می‌شود تا هر دو با هم تحت درمان قرار گیرند. همچنین انجام آزمایش‌های پیگیری برای تأیید از بین رفتن کامل بیماری و درمان مؤثر بیمار نیز لازم است.
با وجود اینکه بیماری سیفلیس و زخم مقعد ناشی از آن عود نمی‌کند اما یک بار ابتلا به آن و درمان صورت گرفته نمی‌تواند فرد را از ابتلای مجدد به بیماری مصون کند. با هر بار قرار گرفتن در معرض عامل سیفیلیس و روابط جنسی حفاظت نشده احتمال ابتلای مجدد به آن وجود دارد.
تنها راه جلوگیری از ابتلا به سیفلیس و زخم ناشی از آن رعایت نکاتی در رفتار جنسی است. افراد فعال از نظر جنسی حتماً باید این توصیه‌ها را در روابط جنسی خود برای کاهش احتمال ابتلا به سیفلیس در نظر بگیرند شامل:
برای از بین بردن زخم ناشی از سیفلیس باید عامل به وجود آورنده‌ی یعنی باکتری ترپونما پالادیوم را از بین برد. هیچ روش و داروی خانگی مؤثر برای درمان این بیماری وجود ندارد. درمان این بیماری در مراحل اولیه آسان خواهد بود. تجویز آنتی‌بیوتیکی قوی از جمله پنی‌سیلین می‌تواند با کشتن باکتری سیفلیس از آسیب‌های بیشتر آن جلوگیری کرده و بیماری را سرکوب کند.
گزینه‌های درمانی دیگر برای افراد غیربارداری که به پنی‌سیلین حساسیت دارند شامل داکسی‌سایکلین، تتراسایکلین و به طور بالقوه سفتریاکسون است. افراد در حین درمان و تا بهبودی کامل زخم سیفلیس خود باید از تماس جنسی با شرکای جدید و قبلی بپرهیزند. برای اطمینان از سلامت شریک جنسی فرد مبتلا، تست آزمایشگاهی برای او نیز درخواست می‌شود تا هر دو با هم تحت درمان قرار گیرند. همچنین انجام آزمایش‌های پیگیری برای تأیید از بین رفتن کامل بیماری و درمان مؤثر بیمار نیز لازم است.
با وجود اینکه بیماری سیفلیس و زخم مقعد ناشی از آن عود نمی‌کند اما یک بار ابتلا به آن و درمان صورت گرفته نمی‌تواند فرد را از ابتلای مجدد به بیماری مصون کند. با هر بار قرار گرفتن در معرض عامل سیفیلیس و روابط جنسی حفاظت نشده احتمال ابتلای مجدد به آن وجود دارد.
تنها راه جلوگیری از ابتلا به سیفلیس و زخم ناشی از آن رعایت نکاتی در رفتار جنسی است. افراد فعال از نظر جنسی حتماً باید این توصیه‌ها را در روابط جنسی خود برای کاهش احتمال ابتلا به سیفلیس در نظر بگیرند شامل:
- برقراری رابطه‌ی جنسی با فردی که از مبتلا نبودن او به بیماری‌های مقاربتی با تست آزمایشگاهی مطمئن هستند؛
- استفاده از کاندوم حین رابطه‌ی جنسی هر چند کاندوم سایر نقاط دارای زخم سیفیلیس مانند مقعد را پوشش نمی‌دهد.
در نظر داشته باشید با شستن آلت تناسلی، ادرار کردن و دوش واژینال پس از رابطه جنسی با فرد آلوده نمی‌توان از ابتلا به بیماری پیشگیری کرد.
